Wirtualnie zwiedzanie kościoła

Gra komputerowa o historii kościoła. Brzmi nieprawdopodobnie? A jednak, mamy taką i to dotyczącą jednej z bielskich świątyń. Gra zaznajamia z historią najstarszego w mieście kościoła pod wezwaniem świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w Starym Bielsku.

Powstanie gry to część większego przedsięwzięcia w ramach projektu Stare Bielsko odNowa – prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane w zabytkowym Kościele Św. Stanisława BM dla utworzenia nowej oferty kulturalnej regionu współfinansowanego ze środków europejskich w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020; Oś 5, Poddziałanie 5.3.1. Dziedzictwo kulturowe. Koszt prac oszacowano na ponad 3 mln zł - z funduszy Unii Europejskiej dofinansowano 70 procent, pozostałą część parafia musiała zgromadzić jako wkład własny. Prace udało się przeprowadzić także dzięki pomocy finansowej Urzędu Miasta, jak i pieniędzy diecezjalnych.

W ramach prac budowanych, jak już wielokrotnie informowaliśmy, najstarsza świątynia w mieście doczekała się remontu elewacji. Na uwzględnienie zasługuje fakt, że końcowy etap prac został poprzedzony bardzo wnikliwymi badaniami konserwatorskimi. Na ich podstawie przystąpiono do rekonstrukcji wapienno-piaskowych wypraw tynkarskich wg oryginalnej receptury z XIV wieku. Elewacja kościoła została pomalowana specjalną farbą wapienną. Wykonano też izolację fundamentów i konserwację więźby dachowej oraz zabezpieczono strop świątyni. Całość prac została nagrodzona tytułem Modernizacja Roku 2019 w kategorii elewacje i termorenowacje w 24. Konkursie Modernizacja Roku & Budowa XXI w.

Projekt zakładał również stworzenie nowej funkcji kościoła. W tej sytuacji powstała idea interaktywnego przewodnika po wnętrzu zabytkowej świątyni, który ma opowiadać jej historię, przybliżać informację o poszczególnych elementach i polichromiach. Pomysł interaktywnego muzeum zrodził się w głowie bielszczanina z urodzenia, głównego projektanta wirtualnego przewodnika, odpowiedzialnego również za wykonanie części aplikacji - dr Michała Hyjka z Wydziału Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
- Potrzebne były do tego narzędzia. Finalnie powstała seria różnych aplikacji na telefon i różnego rodzaju media mobilne – mówi doktor M. Hyjek.

Stworzone na potrzeby wirtualnego muzeum kościoła aplikacje są bardzo zróżnicowane. Prace techniczne poprzedziła prawie półroczna digitalizacja – z jednej strony zdigitalizowane zostały dokumenty historyczne – kwerenda biblioteczna, wszelkiego rodzaju fotografie, zarówno analogowe, jak i cyfrowe, podania wiernych, a z drugiej strony powstał skan laserowy i model 3D świątyni potrzebny do wykorzystania na stronie internetowej. - Często takie digitalizacje kończą się w momencie, kiedy ktoś zeskanuje dokumenty i klient dostaje model, z którym nie umie nic zrobić. Inaczej było jednak w przypadku kościoła św. Stanisława. Dzięki temu, że budżet na to pozwolił, powstała gra komputerowa opowiadająca historię świątyni – tłumaczy doktor.

Gra komputerowa to clou całego projektu. Ma cztery poziomy pozwalające na przechodzenie z jednego do drugiego i zapoznawanie się z różnymi stadiami powstania kościoła. Wszystko zaczyna się w czasach pogańskich, kiedy wspomnianej świątyni jeszcze nie było – ten fakt bardziej nawiązujące do legend niż prawdy historycznej. Drugi poziom to historia wsi. Trzeci przedstawia życiorys świętego Stanisława, historię kościoła i miejsca. Ostatni poświęcony jest wnętrzu i zawiera opis polichromii oraz niektórych przedmiotów.
- Podczas gry użytkownicy zbierają hagiografie świętych. To taka motywacja dla dzieci, żeby w ogóle po nią sięgnąć, a z drugiej strony cała grafika utrzymana jest w stylistyce fotorealizmu – obiekty czy malarstwo naścienne - to ma natomiast zachęcać dorosłych – mówi twórca projektu.

Zaletą gry jest to, że można ją po prostu ściągnąć na telefon z systemem Android ze sklepu Play – należy tylko wpisać Wirtualny Przewodnik Św Stanisława lub skorzystać z adresu internetowego https://play.google.com. Inną możliwość udziału w grze zyskujemy po wejściu na stronę startową projektu pod adresem https://instytutxr.tk/przewodnik_sw_stanislawa skąd zostaniemy przekierowani na platformę Mozilla Hubs, która pozwala na tworzenie stron internetowych w postaci gier komputerowych. I tu również znajduje się identyczna jak na telefon aplikacja z grą. Dodatkowym plusem wersji na komputer jest to, że służy ona jako komunikator. Dzięki temu za jej pomocą można również przeprowadzać oprowadzanie wirtualne.

Warto też wspomnieć, że parafia wykorzystuje tę aplikację do innych celów. Z okazji Świąt Bożego Narodzenia w ten sposób odbyła się transmisja koncertu kolęd. W planach jest również wykorzystanie aplikacji do transmisji wideo i dźwięku w okolicach Wielkanocy.

Gra to nie wszystko. W ramach projektu powstała też aplikacja dedykowana osobom niepełnosprawnym. Mowa o tablicach haptycznych. Pozwalają one na zainstalowanie na tablecie, telefonie czy komputerze aplikacji, która rozpoznaje twarze ludzi i pokazuje treści. W ten sposób twórcy wirtualnego przewodnika uniknęli wieszania w kościele ekranów.
- W tej świątyni jest ekstremalnie mało miejsca, kościół jest piękny i zajmowanie jakiejkolwiek powierzchni w środku byłoby barbarzyństwem, bo te ściany zawierają informacje. Dlatego zaproponowałem przemieszczające się ekrany, które można położyć – mówi Hyjek.

Kolejna – trzecia już aplikacja - to audioprzewodnik dla niepełnosprawnych rozpoznający miejsce, w którym znajduje się zwiedzający ze swoim telefonem – zawieszonym na szyi i koniecznie zwróconym aparatem do przodu. W zależności od przemieszczania, aplikacja zapoznaje z historią danego fragmentu kościoła.

Dzięki projektowi do świątyni trafił też sprzęt. Do użytku zwiedzających są tablety i dwie pary autonomicznych – z wbudowanym komputerem - gogli VR (ang. virtual reality – wirtualna rzeczywistość, przyp. red.). Ciekawostką jest fakt, że zakupione urządzenia przechowywane są w kościele w specjalnej szafie, będącej repliką mebla wywiezionego z tego miejsca podczas ostatniej wojny.

Całość wirtualnego muzeum wykonała wyłoniona w przetargu firma D.V.L. Przedsięwzięcie, mimo braku takich wymogów, było tworzone w bardzo ścisłej konsultacji z Muzeum Historycznym w Bielsku-Białej, archeologami - Bożeną i Bogusławem Chorążymi, który są specjalistami od kościoła św. Stanisława, Akademią Sztuk Pięknych w Krakowie doradzającą w kwestiach wizualnych – content graficzny do sterowania aplikacji powstał bowiem od zera oraz Uniwersytetem Pedagogicznym w Krakowie i Wydziałem Digital Design zajmującym się tworzeniem nowoczesnych muzeów.

W ubiegłym tygodniu aplikacje zostały zaprezentowane prezydentowi Bielska-Białej Jarosławowi Klimaszewskiemu, podczas jego wizyty w kościele w Starym Bielsku.

Gotycki kościół św. Stanisława wybudowano w drugiej połowie XIV w. Został ufundowany przez księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka. To najstarszy obiekt na terenie miasta. W kościele oprócz imponującego, późnogotyckiego tryptyku z początku wieku XVI, przypisywanego Mistrzowi Rodziny Marii, znajdują się m.in. portale z 1380 roku, drzwi z zakrystii do prezbiterium z 1500 r., gotyckie polichromie.

Świątynia pełniła funkcję kościoła parafialnego dla miasta Bielska i wsi Bielsko do 1447 r. Wówczas stała się kościołem filialnym parafii św. Mikołaja w Bielsku. W 1953 r. została erygowana parafia św. Stanisława w Starym Bielsku. Od 1992 r. parafia należy do diecezji bielsko-żywieckiej.