Uczniowie będą odrabiać strajk nauczycieli w wakacje? (opinia prawna)

Co na to prawnicy?

Czy można przedłużyć rok szkolny o czas trwania strajku nauczycieli? Czy może jednak dzieci powinny uczyć się po 6 dni w tygodniu i w każdą sobotę chodzić do szkoły, aby nadrobić zaległości? W końcu co należałoby zrobić w sytuacji w której rodzic będzie zmuszony do rezygnacji z wczasów z powodu przedłużenia nauki? Odpowiedzi na te nurtujące pytania udzielili radca prawny Michał Badura, Wspólnik Zarządzający oraz aplikantka radcowska Agata Majewska z Kancelarii Ślązak Zapiór i Wspólnicy w Katowicach.

Czy można przedłużyć rok szkolny?

Uczniowie i ich rodzice zastanawiają się czy z powodu strajku nauczycieli rok szkolny 2018/2019 zostanie przedłużony, a wakacje rozpoczną się później. Głos decyzyjny w tej sprawie ma Minister Edukacji Narodowej i od jego rozstrzygnięcia zależy przedłużenie roku szkolnego. Zgodnie z przepisami Art. 47  Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określił, w drodze rozporządzenia m.in.:

- ramowe plany nauczania dla poszczególnych typów szkół

- organizację roku szkolnego, uwzględniającą w szczególności terminy rozpoczynania i kończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych, przerw świątecznych i ferii szkolnych;

Przy czym, w rozporządzeniu tym może określić przypadki, w których uczniowi można przedłużyć oraz skrócić okres nauki w szkole, biorąc pod uwagę konieczność realizacji w tym okresie podstawy programowej kształcenia ogólnego lub kształcenia w zawodach.

Zgodnie z rozporządzeniem MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz. U. poz. 1603 oraz z 2019 r. poz. 318) i § 2. 1. W szkołach zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września, a kończą w najbliższy piątek po dniu 20 czerwca. Jeżeli pierwszy dzień września wypada w piątek albo sobotę, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w najbliższy poniedziałek po dniu 1 września.

Natomiast w klasach programowo najwyższych (liceów ogólnokształcących, branżowych szkół II stopnia i techników), w których zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w ostatni piątek kwietnia;

Jest to rozporządzenie Ministra – akt wykonawczy do Ustawy o systemie oświaty. Może on zostać w każdym momencie zmieniony przez ministra jako organ upoważniony – nie ma też minimalnego okresu vacatio legis, co oznacza, że może wejść w życie już w chwili podpisania przez Ministra Edukacji Narodowej.

Wydłużenie tygodnia nauki w razie zakończenia strajku

Jeśli nie zostanie podjęta decyzja o przedłużeniu roku szkolnego, to może pojawić się kwestia sześciodniowego tygodnia nauki. Uczniowie zatem będą musieli uczęszczać na zajęcia lekcyjne także w soboty. Tę decyzję może podjąć dyrekcja szkoły. W tej sytuacji może wchodzić w grę § 4. 1. ww. rozporządzenia, zgodnie z którym, w zależności od warunków pracy szkoły zajęcia dydaktyczno-wychowawcze mogą być realizowane przez pięć lub sześć dni w tygodniu.

Oznacza to, że dyrektorzy szkół po zasięgnięciu opinii rady szkoły i rady pedagogicznej, po zakończonym strajku – w celu nadgonienia materiału – mogą wydłużyć tydzień nauki do 6 dni tygodniowo.

Czy rodzic – pracownik, może odwołać lub zmienić zaplanowany urlop w przypadku przedłużanego roku szkolnego?

Plany urlopowe w firmach przygotowywane są z dużym wyprzedzeniem. Pracownicy planują urlop w dogodnym dla siebie terminie, biorąc pod uwagę indywidulane potrzeby oraz absencje współpracowników i zobowiązania wobec pracodawcy. Co jednak w sytuacji kiedy rodzice będą zmuszeni do zmian w urlopach po przedłużeniu roku szkolnego? Art. 164 § 1. KP stanowi, że przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami.

Przy czym decyzja zawsze zostaje tu po stronie pracodawcy. O tym, czy przyczyny, które pracownik uznał za ważne jak np. wydłużony rok szkolny uniemożliwiający podjęcie urlopu w zaplanowanym czasie - uzasadniają przesunięcie terminu urlopu, decyduje pracodawca.

Pracownik, który uważa, iż urlop powinien zostać udzielony nie w terminie zaplanowanym, lecz w terminie przez niego wskazanym, może – jeżeli stawił się do pracy w okresie planowanego urlopu wypoczynkowego, którego nie mógł wykorzystać – wystąpić z roszczeniem o zapłatę wynagrodzenia za gotowość do pracy. (A. Świątkowski, Kodeks pracy. Komentarz do art. 164. Wyd. 6, Warszawa 2018, nb. 2).

Rezygnacja z wyjazdu na wakacje z powodu przedłużonego roku szkolnego

Rezerwacja zorganizowanego wyjazdu wakacyjnego i kupno biletów lotniczych następuje na kilka miesięcy przed sezonem wakacyjnym. Co jednak należy zrobić w sytuacji w której będzie się zmuszonym do rezygnacji z planowanych wczasów? Na podstawie art. 47 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2361) -  podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie przed jej rozpoczęciem. Przy czym, może on zostać zobowiązany do zapłacenia odpowiedniej i uzasadnionej opłaty za odstąpienie od umowy.

W przypadku nieokreślenia w umowie o udział w imprezie turystycznej opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej wysokość tej opłaty odpowiada cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Na żądanie podróżnego organizator turystyki uzasadnia wysokość opłat za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej.

W umowie o udział w imprezie turystycznej może zostać wskazana opłata za odstąpienie od umowy w wysokości zależnej od tego, w jakim czasie przed rozpoczęciem imprezy doszło do odstąpienia, od spodziewanych oszczędności kosztów oraz spodziewanego dochodu z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Opłata podlega potrąceniu z wpłaty dokonanej przez podróżnego.

Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie jednak tylko w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie. Tym samym wydłużenie roku szkolnego nie będzie wpisywało się jako przyczyna „bezkosztowego” odstąpienia od wyjazdu zorganizowanego.

Trudno byłoby też szukać podmiotu, do którego rodzic odwołujący wyjazd mógłby dochodzić roszczeń związanych z poniesioną w tego tytułu stratą finansową.

Wydaje się prawdopodobnym, że jeśli zjawisko nabierze masowej skali, biura podróży być może będą przewidywały jakieś elastyczne rozwiązania w tym zakresie, ale będzie to tylko i wyłącznie kwestia ich dobrej woli i przeliczenia potencjalnych strat na wypadek całkowitej rezygnacji z wyjazdu.

Kolonie letnie organizowane przez szkoły

Ustawa o systemie oświaty reguluje wypoczynek w formie kolonii, półkolonii, obozu i biwaku. Organizatorem tego wypoczynku mogą być np. szkoły i placówki. Organizowane są tylko w czasie ferii letnich i zimowych oraz wiosennej i zimowej przerwy świątecznej.

Kierownikiem takiego wypoczynku może być osoba, która m.in. posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań dydaktyczno-wychowawczych lub opiekuńczo-wychowawczych, uzyskane w okresie ostatnich 15 lat.

Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy wypoczynku nie może przekraczać 20 osób, a gdy są w niej dzieci do 10 lat nie może przekraczać 15 osób.

Uchybienie przepisom w tym zakresie uniemożliwia organizację wypoczynku, co podlega nadzorowi kuratorium oświaty, a same uchybienia karane są na podstawie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Wynagrodzenie dla nauczycieli  za czas strajku

W naszej opinii nie ma generalnego zakazu wypłaty wynagrodzenia za pracę za czas strajku. Co prawda z ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych wynika, że w okresie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.

Jednak zgodnie z przepisami KP, zakładowe przepisy prawa pracy umożliwiają modyfikację przepisów ustawowych na korzyść pracownika. Takim źródłem mógłby być np. układ zbiorowy pracy; regulamin pracy, porozumienie zbiorowe, wewnętrzne zarządzenie pracodawcy. Znaczenie ma tu również stanowisko wójta/burmistrza/prezydenta, ze względu na to, że to gmina finansuje działalność placówek oświatowych.