Przez most z Bielska do Białej

Obok zrekonstruowanego mostu na rzece Białej w ciągu ulicy 11 Listopada ustawiono tablice informujące o historii obiektu. Rekonstrukcja jest jednym z elementów świętowania jubileuszu 70-lecia połączenia Bielska i Białej w jeden organizm miejski.

Duże zainteresowanie bielszczan budzi nowy wygląd mostu na Białej w ciągu ulicy 11 Listopada. Zakończył się montaż aluminiowych konstrukcji o charakterystycznym, znanym z przedwojennych zdjęć zaokrąglonym kształcie, obecnie trwają prace wykończeniowe, m.in. prowadzenie kabli, które posłużą do oświetlenia obiektu lampami halogenowymi.

Obok mostu pojawiła się tablica przypominająca historię jego powstania. Ilustrują ją dwa zdjęcia - na jednym widzimy, jak tłumy mieszkańców zmierzają w kierunku mostu od strony Białej, a na drugim uwieczniono pamiętny wjazd arcyksięcia Karol Habsburga podczas wizytacji, która odbyła się 12 marca 1912 roku. Na odwrocie głównej tablicy znajdują się podstawowe informacje o tym, jak Bielsko i Biała stały się jednym miastem.

Warto przypomnieć, że wstępna decyzja o budowie stalowego mostu na rzece Białej (wcześniej istniała tam wąska drewniana przeprawa) zapadła w 1893 roku. Wtedy to wrysowano w plan sytuacyjny dwa nowe mosty - pierwszy, tzw. rządowy most stały, miał łączyć Bielsko z Białą w ciągu ówczesnej ulicy Głównej (obecnie 11 Listopada), drugi natomiast, nazywany mostem Moniera, miał powstać wzdłuż ul. Ludwisarskiej (dzisiejszej ul. Mostowej). Pierwszy most był inwestycją rządową realizowaną w wyniku zabiegów magistratu w Białej, z kolei druga budowla była w całości finansowana przez miasto. Oba mosty były największymi inwestycjami drogowo-mostowymi w dwumieście w XIX wieku.

Żelazny most nad Białą
Budowa żelaznego mostu na ulicy Głównej prowadzona była w latach 1896-1897. Poprzedziły ją żmudne przygotowania. Wstępną decyzję o budowie mostu oznaczono numerem L. 62412/893. Plany budowli o szerokości 8,45 m zostały zatwierdzone 3 lipca 1893. Bardzo szybko władze Białej doszły jednak do wniosku, że nowa przeprawa powinna być większa i mocniejsza, zatem zbudowana z żelaza. W uzasadnieniu czytamy: dotychczasowy most nr 671 przy gościńcu krakowskim nie spełnia już swojej roli, gdyż jest za wąski i o małej nośności. Warto podkreślić, że te starania czyniło miasto Biała u władz krajowych we Lwowie. Te zaś wydały zgodę 9 grudnia 1895 roku. Zabezpieczenie finansowe inwestycji uzyskano 26 sierpnia 1895 r. na wniosek c.k. Namiestnictwa z 2 lipca. Zgodna na rozpoczęcie prac zapadła w Namiestnictwie 7 czerwca 1896 r., a starostwo w Białej potwierdziło ją 15 czerwca tegoż roku.

Wykonanie mostu powierzono firmie Karola Korna za sumę 6729 koron i 43 halerze.
Do dzisiaj zachował się oryginalny dziennik budowy; pierwszy zapis, umieszczony w nim 15 czerwca 1896 r., informuje, że wystawiono tablice informacyjne o zamknięciu mostu oraz spisano protokół przekazania terenu. W dniach 19-27 czerwca trwały prace związane z rozbiórką starego mostu. 8 sierpnia zakończono betonowanie bielskiego przyczółka. Roboty budowlane trwały do 15 października, a później rozpoczęły się montowanie stalowej konstrukcji.

Prace montażowe prowadziła od 14 października do 17 listopada 1896 r. firma Erzherzogliche Industrial-Verwaltung in Teschen. Od 2 grudnia układano na moście bruk, 5 grudnia bruk zalano masą asfaltową, a 10 i 11 grudnia dokonano prób obciążeniowych. Potem podpisano protokół zakończenia tego etapu inwestycji.

Na plac budowy robotnicy powrócili w marcu i maju 1897 r., poprawiali wówczas konstrukcję stalową i przyczółki. Ostatniego maja przemalowano cały most. 6 lipca 1897 r. w ostatnim zapisku z budowy potwierdzono wykonanie poprawek brukarskich. Dokumentem nr 116320/897 inwestycję uznano za zakończoną.

Most Moniera jako przeprawa rezerwowa
Mniej efektownie i z większym mozołem budowała Biała drugi most, o którego potrzebie zadecydowano w roku 1892. Rok później pojawił się on na mapce sytuacyjnej jako mający się budować most. Władze w Białej wysłały petycję do władz centralnych o dotację na ten cel. Wysokie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 17 listopada 1893 r. przyznało Białej subwencję w wysokości 4767 koron. Chodziło o wykonanie alternatywnej przeprawy pomiędzy miastami na czas budowy głównego mostu.

5 października 1894 roku Rada Miejska w Białej podjęła decyzję o budowie 25-metrowego mostu i przekazała ją do akceptacji krajowym władzom we Lwowie. Po długich dyskusjach ustalono, że most nie będzie zbudowany z drewna ani żelaza, tylko z żelbetonu. O przygotowanie wstępnego kosztorysu i planu zwrócono się do Gustava Adolfa Wayssa - inżyniera budownictwa lądowego, pioniera żelbetu i betonu zbrojonego. Od 1885 r. miał on prawa do tzw. patentu Moniers, który wykonywała jego firma GA Wayss & Cie. Spółka z Wiednia z końcem 1895 roku przesłała projekt i plan mostu.

Władze krajowe we Lwowie pilnie śledziły przygotowania do inwestycji i uzgadniały szczegóły. W styczniu 1896 r. przedstawiono kosztorys na sumę 26.143 korony oraz szczegółowy plan mostu. Prace nad budową obu mostów oczywiście się nałożyły, ale ostatecznie główne zadania wykonano w 1897 r., a wykończeniowe w 1898 r.

Oba mosty przetrwały blisko pół wieku i zostały wysadzone przez wycofujących się Niemców w 1945 roku.